tekst og lyd

Frø-hopping om høsten når noen forbereder seg, kort fortelling

Frø-hopping om høsten når noen forbereder seg

Jenny, Samir, Hen og Katt satt inne i glasskula.

De hadde parkert høyt oppe i et stort bjørke-tre.

De var veldig små.

Det blåste.

– Høsten er begynt, sa Jenny. – Se, gule blader!

– Skal vi fly, spurte Hen. – Været er perfekt.

Vi går ut på greina her.

Ta hverandre i hendene, så hopper vi!

De landa på ei høy plante.

Den hadde rosa blomster.

Den hadde belger med frø.

Det kom ut mange små, svarte frø.

På hvert frø var det ull.

Eller silke. Eller hår.

Det var noen bløte, hvite dusker.

Vinden blåste vekk håret med frø.

– Hopp opp på et frø! sa Hen.

Hold dere fast i de hvite hårene!

Jenny gjorde det.

Hun ble blåst opp i lufta.

Samir også. Og Hen.

– Vi flyr! ropte Samir.

– Jeg er en fugl, ropte Jenny.

Vinden tok tak i silkehårene

og blåste dem nedover, oppover, enda høyere.

Katt satt ikke på frøet sitt.

Katt holdt seg fast med hendene og hang.

Katt svingte hit og dit og smilte.

– Katt er akrobat på sirkus, ropte Samir.

– Vinden blåste Jenny mot et tre med røde bær.

Da så hun et stort hode med nebb.

En fugl. Det var en trost.

– Vi er veldig små nå, ropte Samir.

– Jeg vil ikke bli spist av den store trosten, ropte Jenny.

– Sving vekk, ropte Hen. – Dra hårene til høyre!

Jenny klarte det.

Det gikk! De kom til å fly forbi!

Da kom det et sus. Det var vinden.

De ble blåst rett mot treet.

Der satt de fast.

Trosten så på dem.

Da kom noe oransje fykende.

Det fløy som en liten rakett rundt hodet til fuglen.

Trosten ble redd og fløy vekk.

Jenny, Samir og Hen gikk av frøet

og ut på ei tjukk grein.

Så kom den oransje raketten susende.

Du skjønner vel hva det var.

Ja, det var selvfølgelig Katt.

– En fin dag, sa Samir.

– Jeg ble ikke spist. Er troster slemme?

– Ikke slemme, sa Hen.

– Den er bare sulten. Og så forbereder den seg.

– Forbereder seg?

– Ja, jeg så at det var en trosteungdom.

Den skal snart fly veldig langt, kanskje til Spania.

Den må spise mye for å vokse og bli sterk.

Det er ikke noe mat for den her i Norge om vinteren.

Ikke bær, ikke meitemark.

Så den forbereder seg til vinteren – ved å fly vekk.

– Hva betyr egentlig å forberede seg?

– Det er å gjøre noe smart så ikke noe dårlig skjer.

– Noe smart så ikke noe dårlig skjer?

– Ja, sånn som at dere tar på dere sko når det er kaldt ute.

Det er smart.

Dere forbereder dere på å gå ut i kulda.

Dere vil ikke fryse på føttene, ikke sant, enda det er kaldt?

– OK, sa Samir. – Blomstene forbereder seg til vinteren.

De gjør noe smart så ikke noe dårlig skjer.

De veit at de skal visne og dø,

men de har laget frø som lever videre

til vinteren er slutt? Smart! sa Jenny.

– Alt i naturen i Norge forbereder seg til vinteren, sa Hen.

– Insekter, dyr, fugler, blomster, trær …

Skal vi hoppe på et nytt frø, spurte Jenny.

Katt sto klar alt.

– Vent, sa Samir. – Det er noe jeg lurer på.

Er et frø begynnelsen eller slutten?

Det kommer i hvert fall forbi her,

fordi noen forbereder seg, sa Jenny.

– Er dere klare til å fly? sa Hen.

– En, to, tre, hopp!

القفز على البذورفي الخريف

عندما يجهز أحد ما نفسه

جلست جيني, سمير, هين و كات داخل البلورة الزجاجية. حطواعاليا فوق شجرة بتولا كبيرة. كانوا صغارا. هبت الرياح.

- لقد بدأ فصل الخريف, أنظروا, أوراق صفراء !

- هل سنطير؟ سأل هين

- الجو ممتاز

- سنخرج من بين الأغصان هنا.

أمسكوا بأيدي بعضكم البعض,

فلنقفز !

نزلوا فوق نبتة طويلة. كان لها أزهار وردية.

كانت لها بقول مع بذور

تخرج منها حبات سوداء كثيرة و كان في كل حبة صوف أو حرير. أو شعر.

كان شيئا ناعما, غبارا أبيضا.

عصفت الرياح بالشعيرات و بالبذور بعيدا

- إقفزوا فوق إحدى البذور! قال هين.

تمسكوا جيدا بالشعيرات البيضاء !

جيني فعلت ذلك.

طارت بعيدا في الهواء

سمير و هين كذلك

- نحن نطير ! قال سمير

- أنا طائر, صاحت جيني

أخذت الرياح الشعيرات الحريرية و رمت بها أسفلا و عاليا و أعلى بكثير.

لم تقعد كات على بذرتها

تمسكت جيدا بيديها و ظلت معلقة.

تأرجحت كات هنا و هناك و إبتسمت.

- كات بهلوان سيرك, صاح سمير

قذفت الرياح جيني نحو شجرة توت أحمر.

فرأت رأسا كبيرا له منقار.

إنه طائر, السمنة

- نحن صغار جدا, صاح سمير

- لا نريد أن يأكلنا طائر السمنة, قالت جيني

- ميلوا عنه, قال هين, إسحبوا الشعيرات إلى اليمين!

- تمكنت جيني من فعل ذلك و سمير أيضا

لقد تم ذلك ! سيتجاوزونه وسيطيرون عنه

سمعوا صوتا خافتا. كان صوت الرياح

رمت بهم نحو شجرة.

علقوا هناك

رآهم طائرالسمنة؟؟

ثم ظهر شيء برتقالي يحوم و يطير حول رأس الطائر مثل صاروخ صغير

خاف طائرالسمنة و حلق بعيدا.

نزل كل من سمير, هين و جيني من على البذرة ووقفوا فوق غصن ثخين.

ثم جاء صوت ذلك الصاروخ البرتقالي

تدري حتما من كان ذاك,

بالطبع كانت كات.

- يوم جميل, قال سمير

- لم يلتهمني الطائر, هل طائرالسمنة شرير؟

- ليس شريرا, قال هين

- كان فقط جائعا, و يجهز نفسه.

- يجهز نفسه ؟

- نعم, لاحظت بأنه طائر سمنة شاب و قريبا سيطير بعيدا جدا, ربما إلى إسبانيا.

يجب عليه أن يأكل كثيرا حتى يكبر و يصبح قويا

ليس لديه طعام هنا بالنرويج خلال فصل الشتاء.

لا توت بري, ولا دودة الأرض

ولهذا فهو يجهز نفسه لحلول فصل الشتاء بالمغادرة

- ماذا تعني حقيقة, أن يجهز نفسه ؟

- أن تفعل شيئا ذكيا لكي لا يقع شيء سيء

-شيء ذكي حتى لا يقع شيء سيء؟؟

- نعم, تماما كما أنتم حين تلبسون الأحذية عندما يصبح الجو باردا في الخارج.

عمل ذكي.

تجهزون أنفسكم للخروج في الجو البارد

ولن تشعروا بالبرد في أقدامكم ,رغم درجة البرودة, أليس كذلك ؟

- حسنا, قال سمير

- الأزهار تجهز نفسها لحلول فصل الشتاء.

يفعلون شيئا ذكيا حتى لا يقع شيء سيء.

يعرفون بأنهم سيذبلون و يموتون, ولكنهم يصنعون بذورا ستستمر بالعيش

إلى أن ينتهي فصل الشتاء ؟

- شيء ذكي ! قالت جيني

- كل شيء في الطبيعة بالنرويج يجهز نفسه لقدوم الشتاء, قال هين

- الحشرات, الحيوانات, الطيور, الأزهار, الأشجار

هل سنقفز فوق بذرة جديدة ؟ سألت جيني

كانت كات مستعدة

- إنتظروا, قال سمير

- هناك شيء أتساءل عنه

هل البذرة بداية أم نهاية ؟

هي تمر بهذه المرحلة على كل حال,

لأنه هناك من يجهز نفسه, قالت جيني

- هل أنتم مستعدون للطيران ؟ قال هين

- واحد, إثنان, ثلاثة, إقفزوا

Boodadii iniin ee dayrta

Marka ay cid diyaargarbooyaan

Jenny, Samir, Hen iyo Katt waxa ay ku dhex jiraan quraaradi kubbadda ahayd.

Waxa ay fadhiisiyeen geed weyn oo bjørk ah dushiisa sare.

Aada iyo aad bay u yaryaraayeen.

Dabayl ba dhacaysa.

-Dayrtii baa bilaabmatay, Jenny baa yiri.-Eeg caleemaha huruuda ah!

-Ma duulnaa, Hen baa weydiiyay. –

Hawado wey fiicantahaye.

Gacmaha is qabsada laantaa geedka ayaynu fuulaynaa oo aynu ku boodaynaa!

Waxa ay ku duldageen geed dheer. Wuxu laha ubax basali ah.

Waxa kale laha rucubo midho leh.

Waxa ay bixiyeen iniin yaryar oo madow.

Iniin kastaa waxa ay bixisay cudbi yar amma miiq xariir ah amma wax timo la moodo.

Waa wax yar oo jilicsan.

Dabayshii ayaa qaaday timihii iyo iniintiiba.

-Iniinta ku dul booda! Hen baa yiri.

Si fiican u qabsada timaha yar ee cad!

Jenny way samaysay.

Dabayshii ayaana kor sare u qaaday.

Samir iyo Hen iyaguna sidii oo kale ayay sameeyeen.

-Hawada ayaan duulayaa! Samir baa yiri.

-Shimbir oo kale ayaan ahay, Jenny baa tiri.

Dabayshii ayaa timihi xariirta aha ee ay fuushanaayeen ayay marna kor u afuufaysay marna hoos, iyo meel si saraysaba.

Katt iyadu may fuushanayn iniinta.

Katt iyadu waxa ay labada gacmoodba ku haysatay iniinta oo ay ka laalaaday.

Katt kolba dhinac ayay ula warwareegaysay waanay qoslaysay.

-Katt waa akrobat Samir baa ku dhawaaqay

-Dabayshii baa Jenny geed midho cas leh dusha ka saartay.

Waxa ay aragtay wax madax weyn oo af-shimbireed led.

Waa shimbir.Waa shimbir la yidhaado trost.

-Waynu yaryarnay,Samir baa ku dhawaaqay.

-Anigu ma rabo in ay shimbirta trost ee wayni ay i cunto, Jenny baa ku dhawaaqday.

-Ka weeco, Hen baa ku dhawaaqay. -Tinta aad fuushantahay midig u leexi!

Jenny way leexisay. Samirna wuu leexiyay.

Way hor gooyeen shimbirtii!

Dabayl baa soo xoogaysatay oo geedkii saartay. Waanay ku dhegtay.

Shimbitiina way soo eegaysaay.

Waxa soo duulay wax midabka liinta leh oo u duulaaya sida sayruukha oo wajiga ka maray shimbirtii.

Shimbirti way baqatay oo way duushay.

Jenny, Samir iyo Hen way ka dageen iniintii, waxaanay ku degeen jiridii geedka.

Isla markiiba waxaa u yimid sayrukhi midabka liinta ahaa oo duulaya.

Markaa ma garatay wuxuu ahaa.

Haa, waan gartay waa Katt.

-Waa maalin fiican, Samir baa yiri.

-Waan ku faraxsanahay inaan lay cunin. Shimbirta trost talow ma bilaa naxariisbaa?

-Maya bilaa naxariis maha, Hen baa yiri.

-Way qaajaysnayd uun.Oo way is diyaarinayay.

Maxay isu diyaarinayay?

-Ha, oo shimbirta trost- dhalinyar bay ahaayd.

Waxaynay mardhow u duulaysa meel dheer oo fog.

Laga yaabaa illaa Spania in ay u duusho.

Markaasi waa inay cunto wax badan si ay u xoogaysto oo korto.

Noorway wakhtiga jiilaalka cunto kama helaan.

Kama helaan midho, kama helaan gooryaan dhuleed.

Markaas waxay u diyargaroobaysa in ay ka tagaan Noorway jiilalka.

-Wa maxay macnaha way diyaar garoobayaan?

-Macnaheedu waxa weeyaan si wax wanaagsan u sameeyaan oo aynay wax xun u dhicin.

-Wax wacan si wax xun u dhicin a?

-Waa sida marka aad dibadda u baxayso ee qabowgu jiro aad kabaha qabowga u xirato oo kale.

Wa si wacan.

Waxaad u diyaargaroobaysan.

Qabowga inaad u baxdaan.

Ma doonaysan inaad caguhu idiin qaboobaan, so maha, iyada oo dhaxan ah?

- Wayahay, Samir baa yiri. – oo markaa ubaxuna miyuu isu diyaariya jiilaalka.

Waxay sameeyaan wax wacan si anay wax xun u dhicin.

Way ogyiin inay dicifayaan dabadeed dhimanayan.

Laakiin midho ayay sameeyeen si noolanaya ila jilaalku dhamaanyo?

-Waa fariido! Jenny baa tiri.

-Dhamaan noolaha ku nool Noorway wuxu u diyaar garooba jiilaalka, Hen baa yiri.

-Xasharaadka,Shimbiraha,xayawaanka,dhirta iyo ubaxuba…

Iniin kale ma ku dul boodnaa, Jenny baa waydiisay.

Katt waa diyaar.

-Sugga, Samir baa yiri. –

Waxa aan idin waydiiyay horta iniintu ma bilowgaa mise waa dhamaadka dhirta?

Si kasta ha ahaatee halkan way dhaafaan, waayo cid ba is diyaarinaysa, Jenny baa tiri.

-Diyaar ma u tihiin in aad duushaan? Hen baa yiri.

- Kow, laba, saddex booda!

ገሊኣቶም ኣብ እዋን ቀውዒ ክዳለው ከለዉ፣ ናብ ዘርኢ ምንጣር

የኒ፣ ሰሚር፣ ሄንን ድሙን ኣብቲ መንኮርኩር ጥርሙዝ ኣትዮም ኮፍ ኢሎም።

ኣብ ሓደ ዓቢ ጻዕዳ ኦም ልዕል ኢሎም ዓሊቦም።

ኣዝዮም ንኣሽቱ ኮይኖም ኔሮም።

ይነፍስ ኔሩ።

-ቀውዒ ጀሚሩ ኢላ የኒ። ነቲ ብጫ ቆጽሊ ርኣዩዎ።

-ክንነፍር ዶ? ኢሉ ሄን ሓቲቱ። -እቲ ኩነታት ኣየር ጽቡቕ እዩ ዘሎ። ።

ኣብ ልዕሊዚ ጨንፈር ክንኸይድ ንኽእል ኢና። ኢድና ንተሓሓዝ እሞ ሽዑ ክንነጥር ኢና።

ኣብ ሓደ ነዊሕ ተኽሊ ዓሊቦም።

ሮዛ ዝሕብሩ ዕንባባ ኔሩዎ።

ፍረ ዘለዎ ለቆታ እውን ኔሩዎ።

ኣብ ነፍስ ወከፍ ፍረ፣ ጸምሪ ወይ ሃሪ ይርከብ ኔሩ። ወይ ጸጉሪ።

ገለ ዝጠልቀየ ጻዕዳ ጨጉሪ ዝመስል ነገር እዩ ኔሩ።

ንፋስ ነቲ ጨጓር ነገር ምስቲ ፍረ ሓዊሱ ኣንፊሩዎ።

-ኣብ ልዕሊ ሓደ ዘርኢ ንጠሩ ኢሉ ሄን።

ነቲ ጻዕዳ ጨጉሪ ጽቡቕ ጌርኩም ሓዙዎ።

የኒ ከምቲ ዝበላ ጌራ።

እቲ ንፋስ እናደፍአ ናብ ላዕሊ ኣንፊሩዋ።

ሰሚር እውን ከምኡ ጌሩ። ሄን እውን።

-ንነፍር ኣለና! ሰሚር ጨዲሩ።

-ዑፍ ኮይነ ኣለኹ የኒ ጨዲራ።

እቲ ንፋስ ነቲ ጨጉሪ ሃሪ ጽቡቕ ጌሩ የንፍሮ ኔሩ። ንታሕቲ ንዕሊ ኣዝዩ ልዕል እናበለ የንፍሮም ኔሩ።

ድሙ ኣብ ልዕሊ ፍረ ኮፍ ኢሉ የለን።

ድሙ በእዳዉ ነቲ ጨጉሪ ኣጸቢቑ ሒዙ ጠልጠል ኢሉ ኔሩ። ናብዝን ናብትን ድማ ሰለል ሰለል ሰለል ሰለል ይብል ኔሩ። ፍሽኽ ኢሉ ኔሩ።

-ድሙ ተጋማጣላይ ናይ ሰርከስ እዩ ኮይኑ ዘሎ ኢሉ ሰሚር ጨዲሩ።

እቲ ንፋስ ንየኒ ኣንጻር ሓደ ቀይህ ፍረ ዘለዎ ገረብ ደፊኡዋ።

ሽዑ ሓደ መትኮብ ዘለዎ ዓቢ ርእሲ ርእያ። ዑፍ። ዋሪ እዩ ኔሩ።

-ሕጂ ንእሽተይ ኢና ዘለና። ሰሚር ወጪጩ።

-በዚ ዓቢ ዋሪ ክብላዕ ኣይደልን የኒ ጨዲራ።

-ኣልግሲ፣ ተጠወዪ ሄን ጨዲሩ።- ነቲ ጨጉሪ ናብ የማን ስሓብዮ።

የኒ ከምቲ ዝበላ ጌራ። ሰሚር እውን ከምኡ።

ተዓዊቶም! ሕጂ ምንፋሮም ክቕጽሉ ይኽእሉ!

ሕጂ ፋጸ ክስማዕ ጀሚሩ። እቲ ንፋስ እዩ ኔሩ።

ናብቲ ገረብ ደፊኡ ወሲዱዎም።

ኣብቲ ገረብ ተታሒዞም።

እቲ ዋሪ ርእዩዎም።

ገለ ኣራንሾኒ ሕብሪ ዘለዎ ነገር መጺኡ።

ከም ሓደ ሮኬት፣ ኣብ ዙርያ ርእሲ ናይቲ ዋሪ ክዘውር ጀሚሩ።

እቲ ዋሪ ፈሪሑ ነፊሩ ከይዱ።

የኒ፣ ሰሚርን ሄንን ካብቲ ፍረ ወሪዶም ኣብ ዕሊ ሓደ ርጉድ ዝበለ ጨንፈር ክኸዱ ጀሚሮም።

ሽዑ እቲ ኣራንሾኒ ሮኬት እናፋጸየ መጺኡ።

እንታይ ከምዝኾነ ፈሊጥኩም ኣለኹም ምሽ?

እወ ድሙ እዩ ኔሩ።

-ጽቡቕ መዓልቲ እምበር ኢሉ ሰሚር።

-ኣይተበላዕኩን። ዋሪ ርጉማት ድዮም?

-ርጉማት ኣይኮኑን። ኢሉ ሄን።

-ጠምዩ እዩ ዘሎ። ይዳሎ እዩ ዘሎ።

-ይዳሎ እዩ ዘሎ?

-እወ ሓደ ጌና ዝጉብዝ ዘሎ ዋሪ ከምዝኾነ ርእየ እየ።

ድሕሪ ተወሰነ ጊዜ ኣርሒቁ ክገይሽ እዩ፣ ምናልባት ናብ ስፔን።

መታን ክዓብን ክድልድልን ብዙሕ ክበልዕ ኣለዎ።

ኣብ እዋን ክረምቲ ፣ ንዑ ዝኸውን ምግቢ ኣብዚ ኣብ ነርወይ ኣይክርከብን።

ፍረ መዓር ምጹ የለ፣ ሓሰኻ መሬት የለ።

ስለዚ ነቲ ክራማት ይዳሎ እዩ ዘሎ። ብምጋሽ።

-ንብስኻ ምድላው ማለት እንታይ ማለት እዩ?

-ሕማቕ ነገር ከየጋጥመካ መታን ብልሓት ዘለዎ ነገር ምግባር ማለት እዩ።

-ሕማቕ ነገር ከየጋጥመካ መታን ብልሓት ዘለዎ ነገር ምግባር?

-እወ ከምቲ ንስኻትኩም ዛሕሊ ክኸውን ከሎ ናብ ደገ ንምውጻእ ሳእኒ ትገብሩዎ።

እዚ ብልሓት እዩ።

ናብ ዛሕሊ ክትወጽኡ ስለዝኾንኩም ነብስኹም ተዳልዉ።

ብኸምዚ ድማ ኣእጋርኩም ኣይትቆሩን ምሽዶ?

-ኣሃ ኢሉ ሰሚር።- ዕንባባታት ንእዋን ክራማት ነብሶም የዳልዉ።

ሕማቕ ነገር ከየጋጥም መታን ብልሓት ዘለዎ ነገር ይገብሩ።

ከምዝቅምስሉን ከምዝሞቱን ይፈልጡ እዮም፣ ተኾነ ግን ክሳዕ እቲ ክረምቲ ዝውዳእ ብህይወት ዝቕጽል ዘርኢ የዳልዉ እዮም።

-ብልሓት እዩ! ኢላ የኒ።

-ኩሉ ኣብ ተፈጥሮ ናይ ነርወይ ዝርከብ ነገር ንእዋን ክረምቲ ነብሱ ኣዳልዩ እዩ ዝጸንሕ ኢሉ ሄን።

-ሓሸራታት፣ እንስሳት፣ የዕዋፍ፣ ዕንባባታት፣ ኣግራብ

ናብ ልዕሊ ሓደ ሓድሽ ዘርኢ ንንጠር ምሽ። የኒ ሓቲታ

ድሙ ተዳልዩ።

-ሓንሳብ ኢሉ ሰሚር። ገለ ክሓቶ ዝደልዮ ነገር ኣሎ።

ዘርኢ መጀመርያ ድዩ ዋላ መወዳእታ?

ብዝኾነ በዚ ኣቢሉ ይሓልፍ እዩ።

ምኽንያቱ ገሊኣቶም ነብሶም የዳልዉ ኣለዉ። ኢላ የኒ

-ክትነፍሩ ተዳሊኹም ዶ ኢሉ ሄን

-ሓደ ክልተ ሰለስተ ንጠሩ!

tekst